Kleuteronderwijs: voorbij de kleine thema’s

Het onderwijs aan jonge kinderen heeft een centrale plek gekregen op de vernieuwde SLO-website. Mooi om te zien dat daar nu álle leergebieden benoemd worden, in plaats van uitsluitend taal, rekenen, sociaal-emotioneel en motoriek. Deze brede benadering laat zien dat jonge kinderen zich ontwikkelen op meerdere vlakken tegelijk en geeft leerkrachten houvast om het aanbod rijk, betekenisvol en samenhangend vorm te geven. In de praktijk zien we dat veel scholen hier nog tegenaan lopen. Er is veel kwaliteit zichtbaar in spel en vaardigheden, maar de opbouw van kennis en woordenschat vraagt meer aandacht.

In onze begeleiding op scholen zien we vaak hoe prachtig kleuterleerkrachten het spel, het welbevinden en de taal- en rekenvaardigheden vormgeven. Steeds duidelijker wordt hoeveel winst er te behalen valt wanneer ook wereldoriëntatie, burgerschap, de kunstzinnige vakken en woordenschat een vaste plek krijgen. Tot voor kort waren deze leergebieden niet prominent in beeld, waardoor het belang minder duidelijk naar voren kwam. Dit betekent dat we met teams meestal eerst het nieuwe SLO-curriculum verkennen en daarbij de doorlopende leerlijn centraal stellen.

Waarom dit ertoe doet?
Wanneer thema’s te klein en vrijblijvend zijn – zes weken over bijvoorbeeld de hond, de wasmachine of dino’s – bouwen kinderen geen stevige kennisbasis en woordenschat op. In de hogere groepen blijkt dan dat hun kennis en woordenschat onvoldoende ontwikkeld is, wat direct invloed heeft op tekstbegrip.

In gesprekken met scholen horen we regelmatig dat er gewerkt wordt met thema’s die voor kleuters ontzettend leuk en aantrekkelijk zijn, maar waarbij de inhoudelijke opbouw soms onvoldoende tot zijn recht komt. Tegelijkertijd geven middenbouwleerkrachten aan dat rijke teksten vaak te moeilijk zijn, omdat leerlingen de nodige voorkennis missen. Gelukkig wordt dit steeds vaker herkend, waardoor kansen ontstaan om het aanbod sterker en kennisrijker te maken.
Tekstbegrip ontwikkelt zich al tijdens het voorlezen – juist bij kinderen die zelf nog niet kunnen lezen. Natuurlijk speelt technisch lezen later een rol bij vloeiend lezen, maar met visuele woordenschatkaarten wordt het mogelijk om, zowel met kleuters als oudere leerlingen, klassikaal rijke teksten met vaktaalwoorden en wereldkennis (voor) te lezen.

De kracht van kennisrijke thema’s

Gelukkig zien we ook hoe het ánders kan. Wanneer scholen kiezen voor kennisrijke thema’s en de lat net iets hoger leggen, levert dat prachtige resultaten op. We zien dat:

• Kleuters hongerig zijn naar kennis en enthousiast aan de slag gaan, ook in het spel, met nieuwe inzichten, woorden en zelfs letters.
• Taalsterke kinderen grote sprongen maken en thuis hun ouders verrassen met verhalen en nieuwe woorden.
• Taalzwakkere kinderen en anderstaligen volop meedoen en de kloof met anderen kleiner wordt.
• De slaagkansen van álle leerlingen toenemen, terwijl het welbevinden hoog blijft.